เรื่อง พัณณิตา ดอนเลย
ภาพ เก็จมณี ทุมมา
เพลงคือผลผลิตจากคนที่เติบโตขึ้นในสังคม เพลงจึงถ่ายทอดความสุข ความทุกข์ และชีวิตของคน กระทั่งสะท้อนถึงสภาพสังคมที่คนต้องเจอ โดยเฉพาะเพลงลูกทุ่งซึ่งมีความโดดเด่นในการเล่าถึงชีวิตของคนต่างจังหวัดที่ต้องดิ้นรนเพื่อความอยู่รอด เช่นเดียวกับเพลง “ดอกหญ้าในป่าปูน”
เพลงดอกหญ้าในป่าปูนเป็นเรื่องราวของผู้หญิงต่างจังหวัดที่ต้องไปทำงานในกรุงเทพฯ ใช้แรงงานแลกเงินเพื่อเรียนต่อในระดับปริญญาตรี ซึ่งเนื้อเพลงจะชี้ให้เห็นถึงความลำบากในมุมของผู้ที่มีฐานะยากจนแต่ต้องใช้ชีวิตในเมืองหลวงตลอดทั้งเพลง ก่อนที่หวังว่าสักวันเธอจะเรียนจบปริญญาตรีและหวนคืนสู่บ้านเกิด
เพลงดังกล่าวเป็นผลงานในอัลบั้มดอกหญ้าในป่าปูน ซึ่งเป็นอัลบั้มชุดแรกของ อรทัย ดาบคำ หรือ ต่าย อรทัย เพลงนี้เกิดจากปลายปากกาของสลา คุณวุฒิ หรือครูสลา วางจำหน่ายในปี 2545 และสร้างชื่อเสียงให้กับต่าย จนทำลายสถิติอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้เธอกลายเป็นนักร้องหญิงลูกทุ่งคนแรกที่มียอดขายทะลุ 1 ล้านตลับ ติดต่อกัน 3 อัลบั้ม เริ่มจากอัลบั้มดอกหญ้าในป่าปูน ต่อด้วยอัลบั้มขอใจกันหนาว ในปี 2547 และอัลบั้มชุดพิเศษอยู่ในใจเสมอ ซึ่งวางจำหน่ายในปีเดียวกัน พร้อมกับที่ต่ายได้รับฉายาว่า ‘ราชินีดอกหญ้า’ มาจนถึงปัจจุบัน
ดอกหญ้าซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของต่าย อรทัย สะท้อนถึงลักษณะของเพลงที่เธอมักจะสื่อสารสู่สังคม เนื่องจากต่ายก็เป็นคนที่ต้องดิ้นรนหาโอกาสทางการศึกษาและทำงานในกรุงเทพฯ เนื้อเพลงที่เธอขับร้องจึงมักมีกลิ่นอายของผู้หญิงต่างจังหวัดที่ต้องอดทนทำงานเพื่อชีวิตที่ดีขึ้น เปรียบเสมือนดอกหญ้าที่แม้จะอยู่ติดดิน แต่ก็แข็งแกร่ง เติบโต และผลิดอกได้ทุกที่ ความลำบากเหล่านี้ถูกชี้ให้เห็นอย่างชัดเจนในเพลงดอกหญ้าในป่าปูน ดังเนื้อเพลงท่อนหนึ่งที่ว่า
“เอาแรงเป็นทุน สู้งานเงินเดือนต่ำๆ เก็บเงินเข้าเรียนภาคค่ำ ก่อความหวังบนทางเปื้อนฝุ่น”
ความลำบากของคนฐานะยากจนไม่ได้เป็นเพียงวัตถุดิบในการแต่งเพลงเท่านั้น หากแต่เป็นเรื่องราวที่คนต้องพบเจอในชีวิตจริงท่ามกลางสังคมไทยซึ่งเต็มไปด้วยความเหลื่อมล้ำ
สภาพสังคมในช่วงก่อนจะมีผลงานเพลงดังกล่าว สามารถสำรวจได้จากรายงานเรื่อง ความเหลื่อมล้ำไทย ทำไมไม่เท่าเทียม เผยแพร่ในปี 2562 โดยธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) พบว่าช่วงก่อนวิกฤตต้มยำกุ้งปี 2540 เป็นช่วงที่เศรษฐกิจไทยเติบโตสูง ผนวกกับนโยบายการพัฒนาพื้นที่จากส่วนกลาง และมุ่งพัฒนาอุตสาหกรรมซึ่งกระจุกตัวอยู่เพียงเมืองขนาดใหญ่ ทำให้ความเหลื่อมล้ำเชิงพื้นที่ถ่างกว้างมากขึ้น
งานศึกษาชิ้นนี้ยังระบุอีกว่า คนที่อาศัยอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะมีรายได้เฉลี่ยต่ำกว่าคนที่อาศัยในกรุงเทพฯ ถึง 9 เท่า
จนถึงปัจจุบัน ความเหลื่อมล้ำในไทยก็ยังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ รายงานจาก Credit Suisse ธนาคารเพื่อการลงทุนและให้บริการทางการเงิน ซึ่งเผยแพร่ในปี 2561 ชี้ว่า ช่วงปี 2551-2561 คนรวยที่สุดร้อยละ 1 ในไทย มีการถือครองสินทรัพย์เพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด คือครอบครองเพิ่มขึ้นกว่าร้อยละ 17.5 ในขณะที่ประเทศอื่น เช่น อังกฤษ จีน ญี่ปุ่น อินโดนีเซีย และออสเตรเลีย เพิ่มขึ้นไม่ถึงร้อยละ 6
นอกจากการเพิ่มสูงอย่างรวดเร็วแล้ว คนกลุ่มนี้ยังถือครองสินทรัพย์ในจำนวนที่มาก กล่าวคือ คนร้อยละ 1 บนสุดของไทยครอบครองสินทรัพย์เฉลี่ยคนละ 33 ล้านบาท ต่างกับค่าเฉลี่ยของกลุ่มคนร้อยละ 20 ที่จนที่สุดของประเทศถึง 2,500 เท่า และรายงานได้ระบุว่าในปี 2561 กลุ่มคนซึ่งรวยที่สุดนี้ถือสินทรัพย์ทั้งหมดร้อยละ 66.9 หรือเกือบ 3 ใน 4 ของทั้งประเทศ
ส่งผลให้ไทยกลายเป็นประเทศที่มีความเหลื่อมล้ำด้านความมั่งคั่งมากที่สุดในโลก
ในขณะที่ประเทศอันดับรองลงมา เช่น รัสเซีย ตุรกี และอินเดีย คนรวยที่สุดครอบครองสินทรัพย์ร้อยละ 57.1 ร้อยละ 54.1 และร้อยละ 51.5 ของทั้งประเทศตามลำดับ และเมื่อเทียบกับประเทศที่มีความเหลื่อมล้ำต่ำที่สุดอย่างเบลเยียม พบว่าคนร้อยละ 1 มีสินทรัพย์รวมร้อยละ 20.1 ของทั้งประเทศ ตัวเลขนี้แสดงความต่างระหว่างไทยกับประเทศอื่น ๆ อย่างชัดเจน สามารถสะท้อนถึงความเหลื่อมล้ำของประเทศไทยในระดับที่ยากจะจินตนาการได้
สังคมเช่นนี้จึงเป็นส่วนหนึ่งในการหล่อหลอมให้เกิดเพลงดอกหญ้าในป่าปูน ที่สำคัญเนื้อหาในเพลงก็ไม่ได้จมหายไปพร้อมกับยุคสมัย ทว่าสามารถใช้อธิบายถึงความลำบากของคนจนที่ปัจจุบันก็ยังต้องเผชิญกับความเหลื่อมล้ำได้เป็นอย่างดี
ในขณะที่เสียงเพลงขับขานเพื่อส่งเสียงให้สังคมได้ยินว่าคนจนกำลังพบเจอกับชีวิตแบบไหน การมีอยู่ของอุตสาหกรรมเพลงลูกทุ่งก็เปรียบเสมือนการต่อสู้เพื่อให้เหล่าสามัญชนมีที่ทางในสังคมไปพร้อมๆ กัน
หากสำรวจจุดเริ่มต้นของเพลงลูกทุ่ง จะพบว่าปี 2507 เป็นปีที่เริ่มมีการแบ่งประเภทของเพลงลูกกรุงกับเพลงลูกทุ่ง โดยเพลงลูกกรุงมักจะเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับความรัก ไม่ได้กล่าวถึงปัญหาจากคุณภาพชีวิต เช่น เพลงที่รัก ของชรินทร์ นันทนาคร และเพลงดอกแก้ว ของสุเทพ วงศ์กำแหง ในขณะที่เพลงลูกทุ่งสะท้อนถึงความเหลื่อมล้ำทางชนชั้นผ่านวิถีชีวิตของคนจนมากกว่า เช่น เพลงจำเสี่ยงเลี้ยงพ่อ ของสุนารี ราชสีมา และเพลงเพื่อแม่แพ้บ่ได้ ของศิริพร อำไพพงษ์
ดังนั้น เพลงลูกทุ่งจึงไม่ใช่แค่เพียงเครื่องบรรจุความเจ็บปวดในระดับปัจเจก แต่การมีอุตสาหกรรมซึ่งเป็นพื้นที่ที่สามารถสื่อสารให้คนรับรู้ว่าคุณภาพชีวิตของคนจนย่ำแย่แค่ไหนตลอดเกือบ 60 ปีที่ผ่านมา คือการไม่ยอมเงียบต่อความเหลื่อมล้ำทางชนชั้น
เว็บไซต์ Chartmasters ซึ่งรวบรวมสถิติในวงการเพลง ได้เผยรายชื่อของศิลปินที่คนไทยฟังผ่านช่องทางยูทูบมากที่สุด 10 อันดับในปี 2563 พบว่าเป็นนักร้องลูกทุ่งถึง 4 คน ได้แก่ มนต์แคน แก่นคูน พงศธร ศรีจันทร์ หรือไผ่ พงศธร จินตหรา พูนลาภ และลำเพลิน วงศกร ก็ยิ่งตอกย้ำว่าการต่อสู้ทางวัฒนธรรมเพื่อให้มีที่ยืนในสังคมของคนลูกทุ่งกำลังถูกมองเห็นมากขึ้นเรื่อยๆ
คุณค่าของเพลงลูกทุ่งจึงเป็นการทำงานกับความคิดคน ถ่ายทอดความเหลื่อมล้ำในมิติที่งานวิจัยหรือสถิติไม่สามารถทำได้ เพราะมันสะท้อนถึงความรู้สึกของคนที่ไม่อาจมองเห็นหรือวัดค่า แต่กลับสามารถย้ำเตือนให้เราตระหนักอยู่เสมอว่า
สังคมไทยยังมีดอกหญ้าที่ต้องเจ็บปวดกับการดิ้นรนเพื่อเติบโตในป่าปูนอยู่ทุกวัน
บรรณานุกรม
THAIPUBLICA. 2562. “ความเหลื่อมล้ำไทย ทำไมไม่เท่าเทียม (2): ยิ่งห่างไกล “เมืองใหญ่” ยิ่ง “ยากจน”.”เข้าถึงวันที่ 31 มีนาคม 2565. https://thaipublica.org/2019/12/bot-report-inequality02/
THE STANDARD. 2564. “สำรวจเส้นทางดนตรีของ ‘ราชินีดอกหญ้า’ ต่าย อรทัย จากดอกหญ้าในป่าปูน สู่ศิลปินลูกทุ่งหญิงคนแรกที่ได้ขึ้น Billboard Times Square.” เข้าถึงวันที่ 31 มีนาคม 2565.https://thestandard.co/tai-orathai/
TNN ONLINE. 2564. “เหลียวหลัง…แลหน้า ความเหลื่อมล้ำไทย.” เข้าถึงวันที่ 6 เมษายน 2565.https://www.tnnthailand.com/news/wealth/79704/
workpointTODAY. 2561. “รวยกระจุก จนกระจาย ! ไทย มีความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจสูงอันดับ 1 ของโลก.” เข้าถึงวันที่ 6 เมษายน 2565. https://workpointtoday.com/รวยกระจุก-จนกระจาย-ไทย-ม/
workpointTODAY. 2562. “แบงก์ชาติเผยรายงาน ความเหลื่อมล้ำด้านรายได้ คนรวย-คนจน ห่างกัน 10เท่า.” เข้าถึงวันที่ 31 มีนาคม 2565. https://workpointtoday.com/inequality/
workpointTODAY. 2565. “แชมป์ 2 ปีซ้อน คนไทยสตรีมเพลง มนต์แคน แก่นคูน บน YouTube มากที่สุดในปี 2021 สะท้อนความรักเพลงลูกทุ่งของคนไทย.” เข้าถึงวันที่ 31 มีนาคม 2565.https://workpointtoday.com/มนต์แคน-แก่นคูน-most-stream-youtube-thailand-2021/
ความรู้สึกของคุณหลังอ่านบทความนี้เป็นอย่างไร ?
ถูกใจ
รักเลย
ตลก
เศร้า
โกรธ
