ส่องหลังม่านการแสดงงิ้ว โลกหลังเวทีของเหล่า ‘คนแปลกหน้า’

เรื่องและภาพประกอบ : วรพร รุ่งวัฒนโสภณ

นอกจากอากาศที่ร้อนระอุในเดือนเมษายน และต้นข้าวในท้องนาริมถนนที่ถูกเก็บเกี่ยว การเดินทางกลับบ้านในช่วงวันหยุดยาวครั้งนี้ มีสิ่งหนึ่งที่ฉันตั้งตารอ

‘ศาลเจ้าแม่ทับทิม’ ริมแม่น้ำบางปะกงได้รับการบูรณะในปี 2560 และในทุกๆ ปี ศาลเจ้าจะจัดการแสดงงิ้ว หรืออุปรากรจีน (Chinese Opera) ประจำปี เพื่อทำบุญศาลเจ้า อันเปรียบเสมือนเป็นการแสดงให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ในศาลได้ชม

“ไปดูนิ้วๆ”

พี่สาวเล่าให้ฟังแทบทุกครั้งที่เราไปดูงิ้วด้วยกัน ว่าเมื่อก่อนมีเด็กตัวเล็กๆ ที่ยังพูดไม่ชัด อยากไปดูงิ้วใจจะขาด ก่อนจะกลับมาพร้อมน้ำตาเพราะกลัวตัวละครงิ้วบนเวที และเด็กคนนั้นก็คือฉันเอง

ตั้งแต่จำความได้ ฉันไปดูงิ้วทุกปีนับตั้งแต่ยังเป็นศาลเจ้าเก่า ซึ่งสิ่งที่น่าสนใจและทำให้การแสดงไม่น่าเบื่อคือเสน่ห์ของเหล่านักแสดงงิ้วที่ใส่ชุดสุดอลังการ แต่งหน้าทำผมชวนสะดุดตาอยู่บนเวที พร้อมกับเสียงร้องภาษาจีนที่เปล่งออกมาอย่างมีพลัง รวมไปถึงดนตรีทำนองจีนที่บรรเลงขึ้นอย่างหนักแน่น ราวกับว่าความผิดพลาดเป็นเรื่องไกลตัวพวกเขาเสียเหลือเกิน

ในช่วงเวลานี้ของปี ฉันได้พบเหล่า ‘คนแปลกหน้า’ ที่คุ้นเคยในวันสุดท้ายของการแสดง พิเศษหน่อยตรงที่ปีนี้ได้มีโอกาสเข้าไปสำรวจหลังเวที เพื่อดูว่าเหล่านักแสดงใช้ชีวิตและเตรียมตัวกันอย่างไรก่อนที่การแสดงจะเริ่มขึ้น

“ขึ้นไปข้างบนได้นะลูก บันไดอยู่ฝั่งนู้น”

คุณป้านักแสดงเอ่ยปาก ใบหน้าที่แต่งพร้อมขึ้นแสดงเหลือเพียงแค่เปลี่ยนชุดทำให้อดมองไม่ได้ เธอกำลังคุยอยู่กับคุณป้าอีกคนข้างร้านขายน้ำตาลปั้นเพื่อรอเวลาขึ้นแสดง

แต่ด้วยความที่ไม่กล้า เลยได้แต่เดินวนถ่ายเก็บบรรยากาศรอบๆ เวทีไปก่อน

“ขึ้นมาดูได้นะ ขึ้นมาเลย”

คุณลุงนักแสดงเอ่ยขึ้น ในขณะที่ฉันเดินอยู่ข้างเวที จำได้ว่าเมื่อครู่คุณลุงคนนี้เดินลงมาถ่ายรูปกับผู้ชมข้างล่างด้วยความใจดี ต่างจากสีสันโดดเด่นที่สะท้อนบุคลิกดุของตัวละครบนใบหน้า

และด้วยความไม่กล้าอีกเช่นเคย ฉันเลยพยักหน้าตอบรับ พร้อมขอเวลาทำใจอยู่ราว 5 นาที

เมื่อรวบรวมความกล้าได้สำเร็จ (สักที) ก็ก้าวเท้าขวาขึ้นเหยียบบันไดลิง ก่อนพบว่ามันชันกว่าที่คาด แต่ก็ขึ้นไปได้อย่างปลอดภัย

“เดินถ่ายได้เลย อยากถ่ายใครก็ขออนุญาตเขาเลย” คุณลุงนักแสดงคนเดิม เดินมาบอก

ด้วยความเกร็งเลยถ่ายคุณลุงกับคุณพี่นักดนตรีก่อน คุณลุงสวมแว่นไม่หันมามองสักนิด เพราะกำลังง่วนอยู่กับการอ่านโน้ต เพื่อตีเครื่องดนตรี ทั้งกลองเล็กและฆ้องให้ตรงกับจังหวะการแสดง

เมื่อเริ่มเดินเข้าไปในโซนแต่งตัวหลังเวที ฉันก็ตกหลุมรักกับพื้นที่แคบๆ นี้อย่างจัง อย่าหาว่าโลกสวยเลย แต่เสน่ห์ของพื้นที่แคบๆ นี้คือการมีทุกอย่างเพรียบพร้อม โดยที่ทุกคนมี ‘กล่องแต่งหน้า’ เป็นของตัวเอง ตอนนี้นักแสดงบางคนกำลังแต่งหน้า บางคนกำลังแต่งตัว บางคนกำลังกินข้าว และบางคนกำลังซ้อมบท

“นี่ เป็นพยานให้ด้วยนะว่างิ้วเขาแสดงจริง ร้องจริง ไม่ได้ลิปซิงค์”

คุณลุงนักแสดงคนเดิมเดินมาบอก อันที่จริงก่อนหน้านี้ฉันก็เคยคิดแบบนั้นเหมือนกัน จึงพยักหน้าตอบรับ พร้อมยิ้มให้ อย่างกับว่าคุณลุงกำลังบอกทั้งคนอ่านและคนเขียนไปในตัว

“เล่น (ขิมจีน) เป็นไหม”

คุณลุงนักดนตรีควบหน้าที่นักพากย์ หันมาถามฉันในช่วงที่เสียงดนตรีหยุดลง และเสียงภาษาจีนกำลังเปล่งออกมาจากปากของนักแสดงบนเวที ฉันส่ายหน้าพร้อมสารภาพว่าไม่มีพรสวรรค์ด้านดนตรีเลยจริงๆ

ที่จริงแล้วเมื่อกลางวัน ฉันแอบเห็นคุณลุงคาบบุหรี่พร้อมกับซ้อมตีขิมไปด้วย คิดในใจว่า “โคตรเท่เลยลุง มู้ดมากๆ”

คุณลุงหันมาพูดอีกว่า “ผู้หญิงเล่นเยอะนะอันนี้” ก่อนจะหันกลับไปจดจ่ออยู่กับจังหวะการตีขิมอีกครั้ง

ฉันเดินกลับไปตามทางเดิม พร้อมกับพูดว่า “ขออนุญาตถ่ายนะคะ” เกือบ 10 รอบ ก่อนจะก้าวลงบันไดลิงตัวเดิม (ที่เหมือนขาลงจะชันกว่าเดิม)

การผจญภัยในที่แคบครั้งนี้จบลงหลังจากที่เหล่านักแสดงงิ้วแสดงจบเรื่อง งิ้วปีนี้ของฉันเต็มไปด้วยความรู้สึก ‘ฟรินส์’

เพราะคนหลังเวทีเหล่านั้นคือคนที่ฉันเห็นมาหลายปี แม้จะเห็นหน้าค่าตากันปีละไม่กี่วัน แต่ก็จะกลับมาเจอกันอีกทีในปีถัดไป จนอาจเรียกว่าเราเป็น ‘คนแปลกหน้าที่รู้จักกัน’ ก็ย่อมได้

ระหว่างเดินไปขึ้นรถกลับบ้าน ฉันเดินสวนกับคุณป้านักแสดงคนเดิม คนแรกที่เชื้อเชิญให้ขึ้นไปหลังเวที

“กลับแล้วเหรอ” คุณป้าถาม

“กลับแล้วค่ะ ขอบคุณมากเลยนะคะ” ฉันตอบ พร้อมยิ้มอย่างสุขใจ

และหวังว่าเราจะเจอกันอีกทีปีหน้านะ…‘คนแปลกหน้า’